Artvinli öğrencilerin 55. TÜBİTAK Araştırma Projeleri Erzurum Bölge Yarışmaları kapsamında kilitlenme sendromlu ALS hastalıklarının rahatlıkla iletişim kurmalarına olanak sağlamak için hazırladıkları “ALS Eyetracker” yazılımı birinci oldu.
Arhavi ilçesindeki Ertuğrul Kurdoğlu Fen Lisesi 11. sınıf öğrencilerinden Arda Can ve Osman Berke Koç, Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Süleyman Sungur’un danışmanlığında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca düzenlenen yarışmalar için Amyotrofik Lateral Skler (ALS) hastalığının ileri derece versiyonu olarak bilinen “kilitlenme sendromlu”ların gözleriyle iletişim kurmalarını sağlamak için çalışma yaptı.
Can ve Koç, hastaların 30 ila 50 santim uzaklıktan sistemle kurdukları göz bağlantısıyla isteklerini ifade edebilecekleri hazır mesajların yer aldığı ve yine göz hareketleriyle klavye üzerinden mesaj yazabilecekleri sistem tasarladı.
Geliştirdikleri sisteme WhatsApp uygulaması ile televizyon ile radyo dinleme sekmesi ve gözle yazılan metni sese dönüştüren sekme koyan Can ile Koç’un çalışması, hastaların sosyal ağlarla iletişim kurmasına imkan sağlıyor.
Kars, Artvin, Ardahan, Erzincan, Ağrı, Trabzon, Gümüşhane, Rize, Iğdır ve Erzurum’daki ortaokullardan 210 öğrencinin katıldığı yarışmada çalışmalarıyla yazılım alanında tasarlan 119 proje arasından birincilik elde eden Can ve Koç, mayıs ayında Ankara’da düzenlenecek TÜBİTAK 2204 A Lise Öğrencileri Araştırma ve Proje Yarışmaları’na katılma hakkı kazandı.
“Eylemlerin hepsini gözleriyle yapabiliyorlar”
Çalışmanın fikir üreticilerinden Arda Can, AA muhabire, geliştirdikleri sistemin 5 farklı dilde hizmet verdiğini söyledi.
Can, çalışmalarını daha da geliştirmek istediklerini belirterek, “Geliştirdiğimiz program sayesinde hastalar, WhatsApp kullanabilir, televizyon izleyebilir veya radyo dinleyebilir. Bu eylemlerin hepsinin sadece gözlerini kullanarak yapabilirler.” dedi.
Tasarladıkları programla hastaların tüm isteklerini göz hareketleriyle yapabileceğini ifade eden Can, şöyle konuştu:
“Hastanın bilgisayarının durumunu uzaktan kontrol etmek için bir mobil uygulama tasarladık. Hastanın bilgisayarının bağlantı durumunu buradan yapabiliriz, şarj durumunu izleyebiliriz. Hızlı mesaj gönderebiliriz. Normalde bu tür cihazlar var ama sadece konuşma üzerine kurulu. Biz bunu WhatsApp, televizyon, radyo konuları ekleyerek geliştirdik. Buradaki en büyük amacımız, her insan karşı tarafa duygu ve düşüncelerini aktarmak istiyor. Bu hastalar hiç hareket edemedikleri ve konuşamadıkları için bunu yapamazlar. Onlara da bu hakkı tanımak istiyoruz. Sadece kameradan alınan verilerle bazı denklemler yardımıyla gözdeki irisin konumu hesaplanıyor. Bu konumla da farenin sola, sağa, yukarı, aşağı hareketleri hesaplanabiliyor.”
Programın çalışabilmesi için hasta yakınının programı ilk açtığında gerekli ayarlamaları yapması gerektiğini anlatan Can, kullanıcının yüzü tanıtıldıktan sonraki eylemlerde gözünü kırparak tıklama yapabildiğini aktardı.
Projeyi tüm ALS hastalarına ulaştırmayı amaçlıyorlar
Osman Berke Koç da projelerini basit bir web kamerası ve ücretsiz bir program yardımıyla tüm ALS hastalarına ulaştırmayı amaçladıklarını söyledi.
Koordinatör Öğretmen Sungur ise öğrencilerinin ALS hastası İngiliz Fizikçi Stephen William Hawking’den esinlenerek projeyi tasarladığını belirtti.
Sungur, projede sadece danışmalık yaptığını projeyi özgün olarak öğrencilerinin tasarladığını ve yapay zekadan da yararlandıklarını dile getirerek, “Yapay zekanın makine ve derin öğrenme gibi belli başlı alt dalları var. Bu çalışmada da Mediapipe isminde bir makine öğrenimi modeli kullanıldı. Bu Google tarafından geliştirilmiş bir modeldir. Çocuklarımız bu yapay zeka modelini kullanıp bu projeyi geliştirdiler. Sadece makine öğrenimini yok, işin arka planında mobil kısımlar var, onun dışında web tabanı var. Yani geniş bir alanı var.” ifadelerini kullandı.
